مدتها پیش موزه ملک رفتم و نکته ای که توجهم را جلب کرد عکسی با شهرت خورشید خانم بود. این تمثال با نقاشی مشهور دوران کودکی ما نزدیکی جالبی داشت.
خورشید خانم در باور عامیانه مردم تهران تاریخی و دارای شأنی ادبی و فرهنگی است. خورشید خانم هم در ادبیات ما جای دارد و هم در ترانه ها و هم داستان ها.
تصویر سازی از چهره های زنانه شرقی، همراه با زیبایی و لطافت و در عین حال معصومیت و حجب و حیای ایرانی، معمولا چیزی است شبیه خورشید خانم.
خیلی دوست داشتم علت ماندگاری این نام را در تاریخ بدانم؛ تا اینکه در حاشیه یک همایش، استاد انوار تهران شناس را ملاقت و از او سوال کردم. اطلاعاتی داد به درخشندگی خورشید.
اما خورشید خانم کیست؟
خورشید خانم از خاندان غفاری ها در دوران قاجار است که به جهت زیبایی مدل نقاشی صنیع الملک قرار می گیرد. خورشید خانم که به حاجی عمه نیز شهرت داشته است دارای نسبت فامیلی و از نزدیکان صنیع الملک است و به همین جهت توانست مدتها سوژه نقاشی وی باشد.
درباره خورشید خانم یک نقل تاریخی وجود دارد که مورد اشاره استاد انوار بود. وی اولین کارآفرین زن ایرانی است که مقابل کالای خارجی ایستاد و به شدت مورد توجه امیرکبیر قرار گرفت.
متن خبر مربوط به خورشید خانم در روزنامه وقایع الاتفاقیه آن زمان بدین قرار است:
«ضعیفه تهرانی زردوزی دوره ملبوس صاحب منصب نظامی را به قاعده روم دوخته و درکمال خوبی به عمل آورد که در این هفته به نظر اولیای دولت علیه رساند. به طوریست که مطلقا با کار اسلامبولی امتیاز داده نمیشود. اولیای دولت علیه حکومت فرمودند که شاگرد بسیار نگاه دارد و تا پنج سال احدی در عمل او شراکت ننماید».
هرچه هست در فرهنگ ما تنها نام نیک است که باقی می ماند.
