شهر تهران جزو معدود شهرهایی است که بهعنوان پایتخت پیشینه تاریخی بزرگی را به دوش میکشد اما این پشتوانه تاریخی متاسفانه در پروسه مدرنشدن و پیشآمدن با اتفاقات شهری روز دنیا شاید بتوان گفت کاملا از یاد رفته است و بسیاری از فضاهایی را که تا پیش از این بهعنوان نشانهای از توجه به حفظ روح زندگی در شهر به شمار میرفت، فراموش کرده است.
یکی از اتفاقات مهمی که این روزها برای شهر تهران راه نفس را باز کرده ، انتشار کتابی است با عنوان روایت تهران. کتاب «روایت تهران» یکی از معدود کتابهایی است که تلاش کرده تا فضاهای عمومی شهر تهران را با آثاری از ناهید طباطبایی، مهام میقانی، سپینود ناجیان، محمدرضا زمانی، یاسمن احسانی، آیین نوروزی، علی خدایی، حمیدرضا صدر، حمید امجد، منصور ضابطیان، شهرام زرگر، مریم کهنسال، فرزانه دوستی، کاوه فولادی نسب، سیاوش طالبیان، تهمینه منزوی، محمد میرزاخانی و محمدرضا بهزادی بازآفرینی کند.
این کتاب که تصویر فراموششده فضاهای عمومی را با زبان ادبیات بیان میکند، روز شنبه ۲۴ اسفند در سالن ناصری خانه هنرمندان رونمایی شد.
نکته قابلتامل از سوی برنامهریزان خوشفکر این کتاب، پیشبینی یک مجموعه ۱۲ جلدی برای کتاب است که در هر جلد یک موضوع مورد توجه قرار گرفته و اولین جلد آن مساله فضاهای عمومی را نشانه رفته است، پیشبینی میشود در شمارههای بعدی ، پرسه در شهر، حاشیهنشینی و… با ادبیات گره خورده و نشان داده شود.
طهران به روایت تهران
محمد طلوعی، نویسنده با بیان اینکه بسیاری از موومانها، نشانهها، وقایع و اتفاقات در شهر تهران در آثار نویسندگان مخدوش و پاک شده است، در مورد انتشار این کتاب گفت: با توجه به این فراموشی به این نتیجه رسیدیم که باید کتابی تولید کرد که اساسا به این وجه مغفول ادبیات و هنر یعنی شناسههای شهر تهران توجه کند.
او با تاکید بر اینکه با همین ایده شماره اول این کتاب را به فضاهای عمومی شهر تهران اختصاص دادیم، افزود: با توجه به نیاز تهران به بیان فضاهای عمومی شهر تهران، به نویسندگان سفارش دادیم تا در مورد این فضاها بنویسند.
طلوعی با اشاره به اینکه در عین حال تعدادی از نویسندگان قبلا در مورد فضاهای عمومی مطالبی را نوشته بودند که این آثار را برای چاپ در کتاب انتخاب کردیم، ادامه داد: این کتاب در فصول مختلف به داستان، خاطرهنگاره و مقاله راجع به فضاهای عمومی شهر تهران پرداخته و در کنار آن مجموع عکس غیرخبری پیشبینی شده که مرتبط با این موضوع است.
مدیر اداره کل شهروندی سازمان زیباسازی شهر تهران با تاکید بر اینکه در این کتاب در مورد فضاهای عمومی شهر تهران نوشتههای قابلتاملی گرد هم قرار گرفته است، گفت: مثلا در بخش خاطرهنگاره، راجع به اولین فروشگاه بزرگ شهر تهران بهعنوان یک فضای عمومی، امجدیه و… نویسندگان به بیان خاطراتشان پرداختهاند.
بهگفته طلوعی یکی از بخشهای قابلتوجه این کتاب خاطره نویسندگان از یک اتفاق است، مثلا دیدن فوتبال در آزادی، یا نوشتهای که آقای شهرام زرگر از خرابههای شهر تهران در مورد آن نوشته، یا خاطرهنگاری آقای حمید امجد از خیابانهای شهر تهران و محله نارمک که در آن بزرگ شده است.
او با تاکید بر اینکه در کتاب «روایت تهران» فضاهای مختلفی از شهر تهران به تصویر در آمده است، گفت: تلاش کردیم فضاهای عمومی خاطرهانگیز را در آثار نویسندگان بازتولید کنیم، شیوهای که به نظر میرسد میتواند خاطرات را در ذهن شهروندان ثبت کند.
این نویسنده با تاکید بر اینکه این فضاها وجود دارند اما درواقع شهر تهران به همافزایی در این زمینه نیاز دارد، ادامه داد: زمانی که این فضا به قلم یک نویسنده، نوشته میشود، در آن نوشته آن فضا را به یاد میآوریم.
بهگفته او در انتخاب نوشتهها، نویسندگان و فضاهای عمومی ترکیبی از نویسنده و فضا انجام شده است یعنی اینکه گاهی اوقات نویسندگانی بودند که درمورد فضاهای عمومی خاص کار کرده بودند زمانی هم بوده که سراغ نویسنده رفتیم تا در مورد مکانی برای کتاب بنویسند.
او با تاکید بر اینکه در کتاب به سراغ نویسندگان جوان هم رفتهایم، ادامه داد: کتاب مجموعهای است از نویسندگان سنوسالدار تا نویسندگان جوان در مورد فضاهای عمومی قدیم و جدید مثلا در کتاب نویسندهای به بام تهران میپردازد، فضای عمومیای که در گذشتهها به این وسعت عمومی نشده یا داستانی داریم که تماما در برج میلاد میگذرد.
او با اشاره به اینکه در جلد بعدی کتاب به موضوع پرسه در شهر تهران پرداختهایم، ادامه داد: پیشبینی شده است کتاب در ۱۲ جلد به موضوعات شهری مانند پرسه در شهر، زندگی عمودی در شهر تهران، حاشیهنشینی و… بپردازد.
طلوعی در مورد مجموعه عکس کارشده در کتاب، گفت: عکسهایی که در کتاب کار شده در قالب یک مجموعه عکس است که با تکنیک بسیار جذابی گرفته شده ، فیلم ۱۳۵ در دوربین ۱۲۰ گذاشتن و عکاسی فضاها انجام شده است.
کتابهایی که نیاز شهر تهران است
کتاب بهترین زبان برای بیان موضوعاتی است که فراموش شده و مورد بیتوجهی قرار گرفته است. رضا خدادادی، دبیر بخش «اندیشه نو» طرح «به پیشواز بهار میرویم» از انتشار دهها جلد کتاب در زمینه هنر شهری توسط سازمان زیباسازی شهر تهران خبر داد.
او با بیان اینکه از ۱۱ عنوان برنامه پیشبینیشده در بخش اندیشه نو، پنج عنوان برنامه تاکنون برگزار شده است، ادامه داد: آخرین برنامه سال ۹۲ این بخش رونمایی از کتاب «روایت تهران» است.
بهگفته وی تاکنون کارگاه تخصصی نورپردازی شهری، نقد و بررسی کتاب آشنایی با طراحی شهری، پروژه نقش پیادهراه در بهبود وضعیت محیط شهری و زیبایی شهر (مطالعه موردی پیادهراه امامحسین(ع) تا میدان شهدا)، رونمایی از کتاب عودلاجان و همچنین نقد و بررسی پروژه تحقیقاتی طرح جامع مجسمههای شهری برگزار شده است و پنج عنوان برنامه نیز از اوایل بهار تا اواسط اردیبهشتماه برگزار خواهد شد که شامل رونمایی کتاب نخستین جشنواره عکاسی بافت تاریخی «طهران»، کتاب باغ نگارستان، رونمایی از آلبومهای تصویری عناصر بصری شهری، رونمایی از مجموعه ۴۰جلدی دانش زیباسازی شهری و رونمایی منشور زندگی پیاده خواهد بود.
خدادادی با اشاره به اینکه طی سهسال گذشته چندصد کتاب و پروژه تحقیقاتی در معاونت توسعه سازمان انجام شده است گفت: اکنون این معاونت و سازمان زیباسازی تبدیل به یک قطب آموزشی و پژوهشی شده است و این کارها در سازمان زیباسازی بیسابقه بوده چراکه بیشتر فعالیت سازمان تا پیش از این جنبه اجرایی داشته است. امروز این نگرش ایجاد شده است که سازمان علاوه بر کارهای اجرایی باید دنبال کارهای پژوهشی هم باشد.
وی ادامه داد: در این سالها این فعالیتها بهطور مداوم صورت میگرفت اما از آنجا که امسال این طرح برگزار شد و همه بخشها تجمیع شدند مناسب دیده شد این عناوین تحت عنوان بخش اندیشهنو در طرح دیده شود. چراکه لازم بود اهمیت بحث پژوهش در مباحث اجرایی دیده شود. کار صحیح این است که پژوهش اصل قرار بگیرد تا بر اساس آزمون و خطا پیش نرویم. پژوهش ما را از سردرگمی نجات میدهد و در مطالعات شهری جایگاه ویژهای دارد. اهل هنر با آثارشان با مردم در سطح شهر صحبت میکنند اما چون مبنای کار آنها شهر است باید هنرمندان دانش مطالعات شهری نیز داشته باشند و به همین سبب سازمان زیباسازی این منابع مطالعاتی را برای هنرمندان در دسترس قرار داده است. پژوهشهای انجام شده در این زمینه نیز بخشی بنیادی و کاربردی است.
خدادادی اضافه کرد: تنها مشکل بخش پژوهش این است که اثربخشی آن را در لحظه در سطح شهر نمیبینیم؛ یعنی آنطور که یک هنرمند اثری را خلق میکند و سریع به سطح شهر میآید، بازخورد آن را نمیبینیم. اما تاثیر پژوهش در شهر زمان میبرد تا اثرش را در شهر و در کار هنرمندان نشان دهد اما مطمئنا بنیانها را بهبود میبخشد.
دبیر بخش اندیشهنو گفت: «با اینکه بر عکس آنکه در بخش پژوهشهای هنرهای شهری جوان هستیم، پژوهشهای هنری که مرتبط با مسایل شهری باشد بسیار اندک صورت گرفته و برخی از این عناوین که توسط سازمان منتشر شده برای اولین بار است؛ پس میتواند نقاط ضعفی هم داشته باشد. خصوصا اینکه هنرمندان ما بیشتر متمایل به خلق اثر هستند تا ورود به مبحث پژوهش. اما لازم است در این زمینه اساتید دانشگاه وارد مباحث علمی شوند. خصوصا اینکه یک دهه است در تمام دنیا این بحث مطرح است که باید محیطزیست شهری و توسعه پایدار شهری در اولویت قرار بگیرد و دنیا به این نتیجه رسیده است که از طریق فرهنگ و هنر میتوان کیفیت محیطزیست شهری را بهبود بخشید. شاید در حال حاضر بخشی از اقبال پژوهشگران ما به این امر نیز بهواسطه این اقبال جهانی و نگرش جهانی باشد.
منبع: روزنامه شرق
