هر زمان که خلق ناصرالدین شاه تنگ می‌شد ملازمان و چاکران خلوت شاهی برای دلشاد کردنش او را مهمان روستایی به نام دوشان‌تپه می‌کردند؛ قریه‌ای خوش آب وهوا با خرگوش‌هایی خطمخالی (خرگوش‌های خال‌دار وحشی) تیزپا که شکار هر کدام‌شان تا سه روز می‌توانست مایه خوش‌خوشانی سلطان صاحبقران شود. برای رفتن به این روستا که سرحدات آن حالا یک جایی حوالی خیابان پیروزی و پادگان چکش است اردوی شاهی از زمان چاشت قطار می‌شد.
شکارچیان زبده و چیره، اسب شاه را دوره می‌کردند و پیش قراول این کاروان سرخوش می‌شدند. این اردو که تمامی آن به خفت و خور و شکارو شیرین بازی ملیجک‌ها می‌گذشت باب طبع درباریان هم بود.
همراهان شاه دست‌کم سه روز در کاخ جمع و جور فرح‌آباد اقامت می‌کردند و بعد از آن با استخوان‌هایی سبک شده به ارگ شاهی بر می‌گشتند. این روزها تنها نام دوشان‌تپه از آن همه خوشگذرانی به جا مانده است. در این گزارش با این قریه شرقی تهران قدیم بیشتر آشنا می‌شوید.
در زبان ترکی به خرگوش «دوشان» گفته می‌شود. قاجاریان ترک زبان به همین دلیل نام ارتفاعات شرق تهران را که پر از خرگوش‌های وحشی بود دوشان‌تپه گذاشتند. این قریه دروازه‌ای هم داشت که حد مرز تهران از روستاهای شرقی‌اش را معین می‌کرد.
«ناصر نجمی» در کتاب تهران قدیم در این‌باره می‌نویسد: «در میان کلیه بناهای اشرافی خارج از دارالخلافه تهران از زمان سلطنت آقا محمدخان تا زمان پادشاهی ناصرالدین شاه، قصر دوشان‌تپه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است.
شاهان قاجار به‌ویژه سلطان صاحبقران علاقه ویژه‌ای به این تفرجگاه داشته‌اند. علت نامگذاری دروازه و قصر این محدوده تپه‌ای به همین نام بود. این تپه در گذشته تعداد زیادی خرگوش داشت که ببرها به طمع شکار این خرگوش‌ها به آن نزدیک می‌شدند. افراد خاندان سلطنتی که برای شکار به دوشان‌تپه می‌آمدند در کاخ سلطنتی کوچک آن اتراق می‌کردند.
بعدها ناصرالدین شاه این روستا را به بهانه شکار خرگوش‌ها قرق کرد. عمده شهرت این قریه در کتاب‌های تاریخی دوره قاجار به این روایت مربوط می‌شود. البته بعدها در دوشان‌تپه مسابقات اسبدوانی هم برگزار می‌شد که موجب شهرت این روستا را به وجود آورد.»
عمارت کلاه‌فرنگی در قریه شرقی
درباره قصر فرح‌آباد و زمان ساخت آن اختلاف نظرهایی بین مورخان و پژوهشگران تهران قدیم وجود دارد. بقایای این قصر در شرقی‌ترین نقطه منطقه و در اراضی نظامی جا خوش کرده است. برخی می‌گویند که این کاخ در زمان مظفرالدین شاه و توسط یک معمار فرانسوی و به شیوه غربی واروپایی ساخته شده است. نجمی در کتاب «تهران در گذر زمان» می‌نویسد: «این کاخ در زمان مظفرالدین شاه و به دستور او ساخته شده است.»
اما مورخان دیگر اعتقاد دارند که این کاخ در زمان ناصرالدین شاه بنا شده است. در این‌باره روایتی هست که می‌گوید ناصرالدین شاه تنها به قصر کوچک دوشان‌تپه اکتفا نکرد و دستور داد کاخ قصر فیروزه یا همان فرح‌آباد در حوالی آن ساخته شود. مردم وقتی می‌خواستند اسمی از عمارت دوشان‌تپه بیاورند آن را فرح‌آباد ژاله صدا می‌زدند.
یکی به این دلیل که اگر کسی می‌خواست به سمت دوشان‌تپه برود باید از میدان ژاله قدیمی که شهدای فعلی است رد شود و از طرفی آنقدر در این کاخ کوچک به شاه و اطرافیانش خوش می‌گذشت که نام آن را فرح‌آباد گذاشتند.
ماجرای چاپلوسی چاکران در دوشان‌تپه
سلطان صاحبقران دستی در هنر داشت و روی صفحه به خوبی طبیعت‌سازی می‌کرد و نقاش قابلی بود. او در قصر فیروزه دوشان‌تپه از مهمانان خارجی‌اش پذیرایی می‌کرد. روزی از ایوان قصر، گل سرخ زیبایی دید. دستور داد لوازم نقاشی را مهیا کردند و آن را روی کاغذی کشید.
در کتاب چکیده‌های تاریخ آمده: «نقاشی که تمام شد آن را به اطرافیان نشان داد و نظر آنها را جویا شد. مستوفی الممالک پاسخ داد: قربان بسیار زیباست.
اقبال‌الدوله گفت: قربان حقیقتاً عالی است. یکی دیگر گفت: این نقاشی از خود گل زیباتر است. نوبت به ضیاءالدوله که رسید گفت: تصدقتان شوم حتی عطر و بوی گل نقاشی شده قبله عالم از خود گل فرحناک‌تر است. همه حاضران خندیدند. بعد از آنکه خلوتی دست داد شاه به ریشار فرانسوی گفت: اینها را دیدی؟ من باید با این چاپلوسان این مملکت را اداره کنم.»
دوشان‌تپه فعلی کجاست؟
سرحد روستا در تهران قدیم از جایی نزدیک به خیابان فرح‌آباد (پیروزی فعلی)آغاز می‌شد. اما شکارگاه شاهی آن جایی بین محله‌های پیروزی و اشراقی فعلی بود.
«مینا صوفی» محقق و کارشناس دفتر خدمات و نوسازی منطقه ۱۳ در این‌باره می‌گوید: «محسن بیگی در کتاب تهران قدیم به حدود دوشان‌تپه اشاره کرده است.
او در این کتاب می‌نویسد خیابان دوشان‌تپه که در زمان مظفرالدین شاه به فرح‌آباد معروف شد از دروازه دوشان‌تپه که در میدان شهدای فعلی قرار داشت تا به طرف ارتفاعات شرقی تهران می‌رفت که اکنون این اراضی در اختیار پادگان‌های نظامی قرار دارد. قصر فیروزه در ارتفاعات کوه سرسره قرار داشت و اراضی آن تا محله دهقان فعلی پیش می‌آمد.»
دوشان‌تپه در روزگار شهرت خود به باغ‌وحش شاهی و بعدتر به نخستین پادگان نظامی تهران نیز تبدیل شد. هنوز هم سالخوردگان محله‌های اشراقی و پیروزی برای معرفی محله‌شان از واژه دوشان‌تپه استفاده می‌کنند و همین باعث ماندگاری نام تپه خرگوش‌هایی که دیگر نیستند شده است.
